Advertentie
OVERSLAAN ADVERTENTIE
Gesteund door
OVERSLAAN ADVERTENTIE
Persoonlijke gezondheid
“Verlies is gewoon wat je overkomt in het leven. Betekenis is wat je laat gebeuren”, zegt de auteur van een nieuw boek.
79

DoorJane E Brody
Het is bijna tien jaar geleden dat mijn man stierf, maar elk detail van de dag staat nog in mijn geheugen gegrift alsof het gisteren was. Ik herinner me het telefoontje dat om 2 uur 's nachts uit het hospice kwam, toen ik sprak met de begrafenisonderneming die zijn lichaam zou ophalen en overbrengen naar het medisch centrum waar studenten ervan konden leren.
Nog geen vijf uur later zat ik in het vliegtuig naar South Carolina, waar ik zou spreken over —— nota bene — levenseindekwesties. Toen ik tijdens mijn toespraak zei dat mijn man die avond was overleden, was een man in het publiek woedend. Hoe durf ik? hij daagde uit. Hoe kon ik gewoon opstaan en vertrekken op de dag dat mijn echtgenoot van 44 jaar was overleden?
Ik geef toe dat het sommigen als onverschillig, zelfs koelbloedig kan overkomen. Maar wat die man niet wist, is dat mijn man me weken voordat hij stierf, vroeg om geen professionele verplichtingen voor hem op te zeggen. Wat ik deed door die dag in South Carolina te spreken, was zijn laatste wens respecteren en zijn nagedachtenis eren.
We wisten allebei dat zijn dood ophanden was, en ik veronderstel dat ik de acute stadia van verdriet in de weken ervoor had meegemaakt. Ik voelde me gelukkig dat ik en mijn zonen, schoondochters en kleinzonen de kans hadden om afscheid te nemen en hem te vertellen hoeveel hij geliefd en bewonderd was.
Dat ik na zijn dood doorging met de zaken van het leven, was wat hij van me verwachtte en wat ik graag kon doen. Zijn wensen respecteren en niet toegeven aan de verwachtingen van buitenstaanders die zich misschien anders gedragen, was mijn manier om betekenis te vinden in de nasleep van mijn verlies.
In een nieuw boek, "Betekenis vinden: de zesde fase van verdriet”, schrijft David Kessler, een rouwexpert die zelf betekenis moest vinden na de plotselinge dood van zijn 21-jarige zoon, dat “betekenis ontstaat door een manier te vinden om je liefde voor de persoon na diens dood in stand te houden terwijl je verder gaan met je leven. Verlies is gewoon wat er met je gebeurt in het leven. Betekenis is watJijlaten gebeuren.”
In het beste voorbeeld dat ik persoonlijk ken, na het verwoestende verlies van haar 12-jarige zoon,Sammy Cohen Eckstein, die werd gedood door een autovoor zijn huis was Amy Cohen medeoprichter van een groep genaamd Families for Safe Streets om gevaarlijke omstandigheden en roekeloos rijden in de straten van New York City te bestrijden. Deze moeder uit Brooklyn heeft onvermoeibaar gewerkt om lagere snelheden en uitgebreider gebruik van flitspalen te promoten om andere families dergelijke tragische verliezen te besparen.
Het heeft zeven jaar geduurd, maar afgelopen mei ondertekende gouverneur Andrew M. Cuomo een wet die het aantal flitspalen in schoolzones zal verhogen van 140 naar 750 “zodat andere moeders hun kinderen kunnen opvoeden, zodat andere kinderen kunnen zelf volwassen worden', zei ze.
De heer Kessler had samengewerkt met Elisabeth Kubler-Ross, die in 1969 vereeuwigde wat zij de 'vijf stadia van verdriet' noemde in haar bestseller 'On Death and Dying'. Daarna schreef ze samen met meneer Kessler in 2004 een tweede klassieker, 'On Grief and Grieving', waarin ze besprak hoe we omgaan met die vijf stadia: ontkenning, woede, onderhandelen, depressie en uiteindelijk acceptatie.
In zijn nieuwe boek zei de heer Kessler dat na de dood van zijn zoon: “Ik wist dat ik niet kon en wilde stoppen bij acceptatie. Er moest iets meer zijn.”
Dat 'meer', concludeerde hij, is betekenis. Hij noemt het 'de zesde fase van verdriet, de fase waarin de genezing zich vaak bevindt'. Het kan een of meer van de vele vormen aannemen. Het kan, zoals mevrouw Cohen heeft gedaan, ernaar streven om te voorkomen dat anderen worden gedood door een voertuig, of in het geval van meneer Kessler, om te voorkomen dat ze sterven aan een accidentele overdosis drugs, zoals degene die zijn zoon doodde.
Sommige mensen vinden betekenis door in een hiernamaals te geloven; voor anderen komt het voort uit het oproepen van goede herinneringen aan de dierbaren die ze hebben verloren. In mijn lofrede op de begrafenis van mijn vader, die stierf aan een hartaanval in een supermarkt in Brooklyn in 1982, zei ik: "Hij stierf met zijn laarzen aan, terwijl hij deed waar hij het meest van hield: eten kopen."
Hoewel er veel dingen mis waren met de manier waarop de dood van mijn moeder 24 jaar eerder was afgehandeld, vond deze toen 16-jarige het zinvol om haar elke middag na schooltijd in het ziekenhuis te bezoeken en aan haar zijde te zijn toen ze haar laatste adem uitblies.
Voor Harriet Klein, een gepensioneerde spraak-taalpatholoog in New York, kwam betekenis door het samenstellen van een gedichtenbundel genaamd "Mourning Muse", die ze schreef na de dood van haar echtgenoot van 50 jaar. Evenzo vereeuwigde Leslie Gerber uit Woodstock, N.Y., het verlies van zijn partner met een gedichtenbundel die hij 'Losing Tara: An Alzheimer's Journey' noemde.
Veel families vinden het een grote troost dat ze organen van hun overleden dierbaren kunnen doneren om de levens van anderen te redden. In zijn boek beschrijft de heer Kessler een buitengewoon toeval: de man die het appartement van een gezin kwam schilderen, bleek een levensreddende nier te hebben gekregen van de 17-jarige zoon van het gezin, die vier jaar eerder was bezweken aan spina bifida.
De heer Kessler, die werkt als rouwadviseur, spreker en auteur, schreef: "Ik vond het heel zinvol om te weten dat ik van mijn verlies een roeping had gemaakt die duizenden helpt de ergste momenten van hun leven te overleven."
Dit wil niet zeggen dat het kunnen vinden van betekenis verdriet kan uitwissen, maar alleen dat het de angst van verdriet kan verzachten en mensen vooruit kan helpen. De pijn van verdriet is een natuurlijke reactie op het verlies van iemand van wie je houdt. Maar, zoals de heer Kessler opmerkt, lijden "is wat onze geest met ons doet", en het kan worden verzacht door betekenis te vinden in wat we hebben verloren.
Soms zijn mensen van wie het kind of huisdier is overleden terughoudend om er nog een te krijgen uit angst dat de geschiedenis en de daaruit voortvloeiende pijn zich zal herhalen. Mevr. Cohen en haar man, Gary Eckstein, kozen voor een moediger, lonender en zinvollere weg. Enkele jaren na de dood van hun zoon adopteerden ze twee jongens uit China, waardoor deze kinderen een veel beter leven kregen dan in hun geboorteland.
Misschien wel het meest uitdagende verlies om mee te leven is een overlijden door zelfmoord. Rouwende overlevenden krijgen doorgaans veel minder steun van anderen dan wanneer ze zijn overleden als gevolg van bijvoorbeeld kanker of een verkeersongeval.
Te vaak wordt zelfmoord gezien als een dood die mensen zichzelf aandoen en daarom minder waard om gerouwd te worden. Maar dat maakt het verlies niet minder pijnlijk voor hun nabestaanden. Zelfmoord is meestal het gevolg van een ernstige psychische stoornis - zie het als hersenziekte in stadium IV - en niet minder empathisch dan een dodelijk ongeval. Overlevenden van zelfmoordslachtoffers vinden soms betekenis door deel te nemen aan zelfmoordpreventieprogramma's of door mensen bewust te maken van de waarschuwingssignalen.
Er is een correctie aangebracht op
4 november 2019
:
Een eerdere versie van dit artikel gaf een verkeerd beeld van het aantal jaren dat verstreek tussen de dood van Jane's moeder en de dood van haar vader. Het was 24 jaar, niet 34.
Hoe wij omgaan met correcties
Jane Brody is de Personal Health-columnist, een functie die ze sinds 1976 bekleedt. Ze heeft meer dan een dozijn boeken geschreven, waaronder de bestsellers 'Jane Brody's Nutrition Book' en 'Jane Brody's Good Food Book'. Meer over Jane E. Brody
Een versie van dit artikel verschijnt in gedrukte vorm op, Sectie
D
, Bladzijde
5
van de New Yorkse editie
met de kop:
Betekenis maken van verdriet.Herdrukken bestellen|De krant van vandaag|Abonneren
79
79
Advertentie
OVERSLAAN ADVERTENTIE